: Ymgysylltu â'r Gymuned

Mae Cadwch Gymru’n Daclus wedi datgelu enillwyr Gwobr y Faner Werdd eleni – marc rhyngwladol o barc neu fan gwyrdd o ansawdd. 

Mae Amgueddfa Wlân Cymru wedi cael Gwobr Gymunedol y Faner Werdd i gydnabod cyfranogiad ymroddedig gan ei wirfoddolwyr, safonau amgylcheddol uchel ac ymrwymiad i gyflawni man gwyrdd o ansawdd gwych.

Mae’r amgueddfa yn adrodd hanes un o ddiwydiannau mwyaf cyffredin a phwysicaf Cymru, gwlân. Ar un adeg roedd Drefach Felindre yn nyffryn hyfryd y Teifi yn ganolfan lewyrchus i’r diwydiant gwlân a oedd yn cyflenwi ffabrigau i'r byd. Tra’n rhannu hanes hynod ddiddorol y diwydiant hwn, mae'r amgueddfa hefyd yn chwarae rhan bwysig yng nghynal sgiliau traddodiadol y dywydiant, yn ogystal â hyrwyddo gwlân fel deunydd cynaliadwy ar gyfer ein dyfodol: fel ffabrig ffasiwn a nwyddau cartref a ffibr adeiladu ac inswleiddio.

Gwirfoddolwyr yr Amgueddfa Wlân Genedlaethol Pixie Harcourt a Maureen Bibby.

Wrth siarad am y wobr, dywedodd Ann Whitall, Rheolwr yr Amgueddfa Wlân Genedlaethol: “Rydyn ni wrth ein bodd i dderbyn y gydnabyddiaeth hon o’r gwaith rydyn ni’n ei wneud i gefnogi bioamrywiaeth leol ac arferion cynaliadwy. Mae gennym hanes hir o weithio'n agos gyda'n cymuned leol i sicrhau bod ein gweithgareddau'n cyfrannu'n gadarnhaol at yr economi wledig leol. Mae hynny'n cynnwys ein rôl fel atyniad twristiaeth a chanolfan addysgiadol, ond yn gynyddol mae hefyd yn golygu ein bod yn datblygu rôl i ddadeni gwlân fel ffibr y dyfodol, ac ysgogi adfywiad yn ei ddefnydd a'i werth. "

Mae Amgueddfa Wlân Cymru yn un o’r teulu o saith amgueddfa a chanolfan gasglu dan faner yr Amgueddfa Genedlaethol, sydd yn cynnig mynediad am ddim diolch i gefnogaeth Llywodraeth Cymru. Gyda’i gilydd, mae’n nhw’n gartref i gasgliadau celf, hanes, treftadaeth a gwyddoniaeth y genedl, a fydd yn parhau i ddatblygu fel y gallant gael eu defnyddio a’u mwynhau gan genedlaethau’r presennol a’r dyfodol.

Mae 127 o fannau gwyrdd a reolir yn gymunedol ar draws y wlad wedi bodloni’r safonau uchel sydd eu hangen i gael Gwobr Gymunedol y Faner Werdd.  Mae hyn yn golygu bod Cymru’n dal i feddu ar draean o safleoedd Gwobr Gymunedol y Faner Werdd yn y DU.

Cyflwynir rhaglen Gwobr yFaner Werdd yng Nghymru gan yr elusen amgylcheddol Cadwch Gymru'n Daclus, gyda chymorth gan Lywodraeth Cymru. Gwirfoddolodd arbenigwyr mannau gwyrdd annibynnol eu hamser ar ddechrau’r hydref i feirniadu safleoedd ymgeiswyr yn erbyn wyth o feini prawf llym, yn cynnwys bioamrywiaeth, glendid, rheolaeth amgylcheddol, a chyfranogiad cymunedol.

Dywedodd Lucy Prisk, Cydlynydd y Faner Werdd yn Cadwch Gymru’n Daclus: "Mae'r pandemig wedi dangos pa mor bwysig yw parciau a mannau gwyrdd o ansawdd uchel i'n cymunedau. I lawer ohonom, maent wedi bod yn hafan ar stepen y drws ac o fudd i'n iechyd a'n lles. Mae llwyddiant Amgueddfa Wlân Cymru yn cael Gwobr Gymunedol y Faner Werdd yn dystiolaeth o waith caled staff a gwirfoddolwyr sydd wedi cynnal safonau rhagorol o dan amgylchiadau heriol iawn.  Hoffwn eu llongyfarch a diolch iddynt i gyd am eu hymrwymiad eithriadol.”

Mae rhestr lawn o enillwyr y wobr ar gael ar wefan Cadwch Gymru’n Daclus www.keepwalestidy.cymru

Rhoddwyd y wobr yma i Ardd Liwrau'r Amgueddfa. Gwirfoddolwyr Garddio Amgueddfa Wlân Cymru sy’n gyfrifol amdano. Mae'n ardd gynaliadwy fendigedig wedi'i llenwi ag amrywiaeth o blanhigion a ddefnyddiwyd yn draddodiadol ar gyfer eu lliwiau naturiol. Mae blodau, dail a gwreiddiau'n cael eu cynaeafu wrth i'r tymor fynd yn ei flaen a'u sychu neu eu rhewi'n barod i'w defnyddio fel llifyn naturiol, er enghraifft i liwio cnu, edafedd neu ffabrig sydd fel arfer yn digwydd yng ngweithdai diwedd tymor yr Hydref. Mae'r Gwirfoddolwyr Garddio yn chwarae rhan weithredol yn y gymuned, er enghraifft, maen nhw'n gweithio gyda'r eco-grŵp ysgolion cynradd lleol sy'n cynnig gwahanol weithgareddau gan gynnwys llifynnau a gweithdai garddio cynaliadwy. Gwirfoddolwyr gardd yr Amgueddfa Wlân Genedlaethol yw:

Jilly Doe, Jo Taylor, Steve Rees, Verrinia Rees, Pixie Harcourt, Maureen Bibby, Susan Martin, Helen Fogden.

Ar ddydd Sadwrn 17eg Hydref, mae ein hamgueddfa yn dathlu 15 mlynedd ers agor. Gen ein bod ni gyd dan glo o gwmpas ein hardal, roeddem yn meddwl am ffyrdd i chi rannu yn ein dathliadau a chodi tipyn o hwyl. Mae angen cacen ar ben-blwydd, felly rydyn ni'n eich gwahodd chi  bobyddion ac addurnwyr cacennau o bob oed, i fod yn greadigol a gweld beth o'n hamgueddfa fydd yn ysbrydoli cacen pen-blwydd blasus! Mae gennym daleb o £50 i'w gwario yn un o siopau’r  Amgueddfeydd Cenedlaethol ar gyfer y pobydd buddugol! 

Mae Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yn 15 oed ar 17 Hydref 2020

Gallai gael ei ysbrydoli gan ein hadeilad, un o'n harddangosion neu ddigwyddiad rydych chi'n ei gofio'n dda. Gadewch i'ch creadigrwydd redeg yn wyllt, yna gwisgwch eich ffedogau ac ewch ati! Cymysgwch, pobwch ac addurnwch gacen pen-blwydd 15 oed ar gyfer Amgueddfa Genedlaethol y Glannau yna danfon lun ohonno atom trwy Twitter neu Facebook erbyn 3pm ddydd Sadwrn 17 Hydref. Gweler y manylion isod. 

Bydd capten ein hamgueddfa ers 15 mlynedd, Steph Mastoris yn beirniadu'r ceisiadau a byddwn yn cyhoeddi'r enillydd ddydd Mawrth 20 Hydref. Bydd pobydd y gacen pen-blwydd orau yn ennill taleb i wario yn siopau'r Amgueddfa Genedlaethol gwerth £50. 

Gallwch bostio lluniau o'ch cacen ar Twitter, gan sicrhau cynnwys @The_Waterfront yn eich trydar, neu i'n tudalen ‘Cystadleuaeth Cacen Pen-blwydd’ arbennig ar Facebook: https://www.facebook.com/events/352694139397072

POB LWC! Gwisgwch eich ffedog ac ewch amdani!

 

Telerau ac Amodau

· Yr Hyrwyddwr yw: Amgueddfa Genedlaethol Cymru / the National Museum of Wales (Rhif Elusen: 525774) sydd â’i swyddfeydd cofrestredig ym Mharc Cathays, Caerdydd, CF10 3NP.

· Ni chaiff gweithwyr Amgueddfa Genedlaethol Cymru na aelodau'r teulu, neu unrhyw un arall sydd ynghlwm â'r gystadleuaeth mewn unrhyw fodd, gystadlu.

· Nid oes tâl mynediad i'r gystadleuaeth ac nid oes yn rhaid gwneud unrhyw bryniad i gystadlu.

· Ni fydd unrhyw ymgais sy’n rhoi ymgeisydd, staff neu unrhyw berson arall mewn perygl yn gymwys ar gyfer y gystadleuaeth.

· Nid yw’r Hyrwyddwr yn gyfrifol am unrhyw anaf neu niwed corfforol i ymgeiswyr neu unrhyw berson arall wrth gymryd rhan yn y gystadleuaeth hon.

· Cyfrifoldeb yr ymgeisydd yw sicrhau eu bod yn cymryd y camau angenrheidiol i sicrhau eu diogelwch eu hunain, ac unrhyw berson arall presennol, tra’u bod yn cymryd rhan yn y gystadleuaeth.

· Dyddiad cau’r gystadleuaeth fydd 17 Hydref 2020 am 15.00. Wedi’r dyddiad hwn ni chaiff ceisiadau pellach eu derbyn.

· Ni dderbynnir cyfrifoldeb am unrhyw geisiadau nas derbynnir, am unrhyw reswm. Nid yw prawf anfon yn brawf fod y cais wedi'i dderbyn.

· Ceidw’r Hyrwyddwr yr hawl i ddileu neu newid y gystadleuaeth a’r telerau a’r amodau hyn heb rybudd yn achos unrhyw ddigwyddiad y tu hwnt i reolaeth yr Hyrwyddwr. Bydd yr Hyrwyddwr yn hysbysu’r ymgeiswyr cyn gynted â phosibl o unrhyw newid i’r gystadleuaeth.

· Nid yw’r Hyrwyddwr yn gyfrifol am fanylion anghywir am wobrau a ddarperir i ymgeisydd gan unrhyw drydydd parti sydd ynghlwm â’r gystadleuaeth.

· Ni chaiff gwobrau ariannol eu cynnig yn lle’r gwobrau a nodir. Ni ellir trosglwyddo’r gwobrau. Cynigir y gwobrau yn unol â’u hargaeledd a cheidw’r Hyrwyddwr yr hawl i gyfnewid unrhyw wobr am wobr gyfwerth heb rybudd.

· Caiff yr enillwyr eu dewis gan gynrychiolydd yr Hyrwyddwr.

· Caiff yr enillwyr eu hysbysu drwy Facebook neu Twitter erbyn 21 Hydref. Os na ellir cysylltu â’r enillwyr, neu os na fyddant yn hawlio eu gwobr o fewn 72 awr o gael eu hysbysu, cedwir yr hawl i dynnu’r wobr yn ôl a’i dyfarnu i enillydd arall.

· Bydd yr Hyrwyddwr yn hysbysu’r enillydd pryd a ble y gellir casglu’r wobr – neu lle i’w bostio

· Bydd penderfyniadau’r Hyrwyddwr, ym mhob achos yn ymwneud â’r gystadleuaeth, yn derfynol ac ni atebir unrhyw ohebiaeth.

· Caiff y gystadleuaeth a’r telerau ac amodau hyn eu rheoli dan gyfraith y DU a bydd unrhyw anghydfod yn atebol i awdurdod llysoedd y DU yn unig.

· Wrth ymgeisio, mae pob ymgeisydd yn rhyddhau Facebook a Twitter o unrhyw a phob atebolrwydd sy'n ymwneud â'r gystadleuaeth hon.

· Bydd pob ymgeisydd yn cytuno y gall Amgueddfa Genedlaethol Cymru arddangos a rhannu’r cais a gyflwynwyd, ar eu gwefan a’u cyfrifon cyfryngau cymdeithasol, gan gydnabod eu henw os yw’r wybodaeth ar gael. Erys hawlfraint ddeallusol y gweithiau ym meddiant yr ymgeisydd

· Mae’r enillwyr yn cytuno i yrru neges o gydnabyddiaeth ar Facebook neu Twitter, gan enwi @amgueddfacymru yn eu neges.

· Mae’r enillydd yn cytuno y gellir defnyddio ei enw, llun, a’r gwaith a gyflwynwyd mewn unrhyw ddeunydd cyhoeddusrwydd.

· Caiff unrhyw ddata personol yn ymwneud â’r enillydd neu unrhyw ymgeiswyr eraill ei ddefnyddio’n unol â chyfraith ddiogelu data gyfredol y DU yn unig ac ni chaiff ei ddatgelu i drydydd parti heb ganiatâd ymlaen llaw gan yr ymgeisydd.

· Bydd ymgeisio yn y gystadleuaeth yn gyfystyr â derbyn y telerau ac amodau hyn.

· Nid yw’r gystadleuaeth hon wedi ei noddi, ei chymeradwyo na’i gweinyddu, nac ychwaith yn gysylltiedig â Facebook neu unrhyw Rwydwaith Gymdeithasol arall. Rydych yn darparu eich gwybodaeth bersonol i Amgueddfa Cymru yn hytrach nag unrhyw barti arall. Caiff y wybodaeth a ddarperir ei defnyddio yn unol â’r Ddeddf Diogelu Data.

 

Sefydlwyd fforymau yn gynnar yn y project Creu Hanes yn Sain Ffagan i'n helpu ni i ddatblygu ein harferion cyfranogi. Un o'r fforymau hyn oedd y Fforwm Dysgu Anffurfiol, a'i ffocws oedd ar ddysgu i oedolion a'r gymuned a'u cyfranogiad. Roedd y partneriaid ar y fforwm hwn yn gysylltiedig â'r meysydd gwaith hyn yn bennaf a daethant ynghyd i'n cynorthwyo ni i ddatblygu rhaglen addysg i oedolion yn yr Amgueddfa.

Yn ystod y project, chwaraeodd y Fforymau rolau gwahanol, ac roedd rhai yn fwy gweithredol nag eraill. Gweithiodd y Fforwm Dysgu Anffurfiol gyda ni cryn dipyn ar y dechrau ac yna drwy gydol oes y project, ac roedden nhw'n gyfrifol am helpu i lunio cwmpas maes Dysgu Oedolion yn yr Amgueddfa.

Yn 2015, pan ddechreues i weithio gyda'r fforwm fe aethon ni ati i ailystyried eu rôl ac adfywio eu rhan nid yn unig yn y project ond ym maes Addysg Oedolion drwy'r Amgueddfa, yn ogystal â chyfrannu at ddatblygiad y rhaglen Llesiant.

Ers hynny mae'r fforwm, sy’n dwyn y teitl Fforwm Addysg Oedolion bellach, wedi mynd o nerth i nerth. Maen nhw wedi'n helpu ni drwy'r project a gyda gwaith newydd a gwaith sy’n mynd rhagddo. Mae llawer o'r partneriaid gwreiddiol yn parhau gyda ni ers cwblhau'r project yn 2018, ac mae partneriaid newydd wedi ymuno ers hynny, gan ychwanegu at amrywiaeth ac ehanger y grŵp.

Dyma flas o rywfaint o'r gwaith rydyn ni wedi'i wneud gyda'n gilydd dros y blynyddoedd a'r hyn sydd gan bartneriaid i'w ddweud:

"Roedd hi'n fraint i Llandaf 50+ gael gwahoddiad i ymuno â'r Fforwm Addysg i Oedolion a mynychu ei gyfarfodydd chwarterol yn yr Amgueddfa Werin.

Amcanion ein helusen yw helpu i leddfu problemau unigedd ac ynysu cymdeithasol ymhlith pobl hŷn, a'u hannog nhw i drefnu, a chymryd rhan mewn gweithgareddau a digwyddiadau cymdeithasol. Felly, roedd gweithio gyda Sain Ffagan, a sefydliadau a grwpiau elusennol lleol yn gyfle heb ei ail. Fe arweiniodd y cyfle i gyfrannu at drafodaethau ynghylch cyfleusterau a chyfleoedd i bobl hŷn yn ystod aildrefnu'r Amgueddfa at lawer o awgrymiadau gan ein haelodau ynghylch problemau bod yn hŷn.

Mae'n hawdd iawn canolbwyntio ar eich sefydliad chi'ch hun heb fod yn ymwybodol o'r hyn sy'n digwydd yn y sector gwirfoddol ac elusennol. Er bod gennym gyfle i roi diweddariad ar ein gweithgareddau ni yn y Fforwm, mae'n wych clywed beth arall sy'n digwydd. Ac rydyn ni hefyd yn cael cyfle i gwrdd â phobl newydd o ardal Caerdydd a'r Fro, pobl sy'n helpu eraill i wella eu bywydau. Yn ôl ein Trysorydd ar ôl ei chyfarfod cyntaf: 'doeddwn i ddim yn sylweddoli bod cymaint yn digwydd, mae pobl yn gwneud pethau gwych'.

Ac rydyn ni'n clywed am gyfleoedd i wirfoddoli hefyd. Mae gennym atgofion melys o gatalogio llyfrau o hen lyfrgell Sefydliad y Gweithwyr Oakdale, a'u gweld nhw yn ôl ar y silffoedd lle dylen nhw fod. Y llyfrau ar beirianneg, oedd yn ehangu'r meddwl, clasuron y plant i'w diddanu amser gwely, a hyd yn oed rhai a oedd ychydig yn feiddgar (ac yn boblogaidd hefyd o weld y stampiau y tu mewn i'r clawr!). Ac yna ginio pleserus, ar ôl pob sesiwn yn arwain at greu cyfeillgarwch am oes.

Mae'r Fforwm wedi gwneud i Llandaf 50+ deimlo fel rhan o'r Amgueddfa ac fe ddenodd ein hymweliad a thaith i'r Amgueddfa niferoedd gwych o'n haelodau, pawb yn ailymweld gyda ffrindiau newydd ac yn mwynhau esboniadau'r tywyswyr hyddysg. Dychwelodd nifer ohonynt gyda'u teuluoedd yn nes ymlaen yn y flwyddyn i sôn am yr hyn a ddysgwyd.

Rydyn ni hefyd yn gallu trosglwyddo'r wybodaeth rydyn ni'n dysgu amdani yn y Fforwm i'n haelodau. Aeth nifer ohonynt i ddigwyddiadau yn ystod Wythnos Addysg Oedolion gan fwynhau crefftau newydd a hel atgofion am yr hen rai. Caiff teithiau cerdded newydd a thaflenni eu hegluro yn ystod cyfarfodydd 50+ ac rydyn ni'n annog pobl i ymweld.  

Gobeithio bydd y Fforwm yn parhau i alluogi ein helusen, fechan ond gweithgar, i weithio gydag Amgueddfa mor bwysig a phoblogaidd yn y dyfodol, er lles pawb." (Gwirfoddolwr, Llandaf 50+)

Project Ail-ddehongli Sefydliad y Gweithwyr Oakdale

Roedd aelodau'r fforwm yn hanfodol i'r gwaith o ail-ddehongli Sefydliad y Gweithwyr Oakdale yn ystod 2015-16. Yn sgil eu cyfraniad nhw, gwelwyd yr adeilad yn ailagor gyda dehongliad mwy cyfranogol a chyfeillgar i'r defnyddiwr. Roedd hyn yn cynnwys datblygu adnoddau i ddysgwyr Cymraeg, pobl sy'n byw gyda dementia ac unigolion gyda chyflyrau synhwyraidd. Gallwch nawr fynd i mewn i bob un o ystafelloedd y sefydliad - o'r blaen dim ond cip drwy'r drws oedd yn bosibl cyn y gwaith ail-ddehongli.

"Ym mis Mawrth 2016, fel aelod o grŵp Hanes Lleol Prifysgol y Drydedd Oes yng Nghaerdydd, fe gymerais i ran ym mhroject ail-ddehongli Sefydliad y Gweithwyr Oakdale, neu'r 'stiwt' fel y byddai'r trigolion lleol yn ei alw. Fel rhan o’r project, bûm i'n ymchwilio i'r adeilad, a godwyd yn ystod y Rhyfel Mawr, ac a barhaodd i fod yn ganolfan gymdeithasol ac addysgiadol allweddol i lowyr yr Oakdale a'r gymuned ei hun drwy'r ystafell darllen, cyfarfodydd, y llyfrgell, cyngherddau, ffilmiau a dawnsfeydd am sawl blwyddyn wedi hynny. Penllanw'r project oedd ailagor yr adeilad yn ystod ei flwyddyn ganmlwyddiant, a ddathlwyd gyda pharti i bobl leol o Oakdale gyda minnau'n ysgrifennu erthygl yng nghylchgrawn chwarterol cenedlaethol P3O 'Third Age Matters'. (Valerie Maidment, U3A Caerdydd).

Treialu Addysg Oedolion yn Sain Ffagan

Mae aelodau'r Fforwm wedi bod yn ganolog i dreialu cyrsiau a sesiynau blasu yn Sain Ffagan dros y blynyddoedd diwethaf. Fe wnaethon ni weithio gyda phartneriaid cymunedol lleol Action Ely Caerau (ACE) i recriwtio gwirfoddolwyr i beilota ein cwrs achrededig cyntaf mewn sgiliau gwnïo yn 2016. Roedd yr holl gyfranogwyr yn lleol i'r ardal ac yn wynebu rhwystrau o ran cymryd rhan mewn cyfleoedd dysgu traddodiadol. Roedd y cwrs ynghlwm â'r Amgueddfa ei hun gan fod y cyfranogwyr yn gwneud gwisgoedd i staff yr Amgueddfa eu gwisgo wrth gyflwyno sesiwn yr Oes Haearn i ysgolion. Roedd y gwisgoedd yn seiliedig ar batrwm traddodiadol, a rhoddwyd arweiniad i'r cyfranogwyr ynghylch y technegau yr oedd eu hangen i'w gwneud gan y tiwtor profiadol a'r wniadwraig gwisgoedd hanesyddol arbenigol, Sally Pointer. Doedd dim un o'r cyfranogwyr wedi gwnïo o'r blaen ac fe adawodd pawb ar ddiwedd y cwrs 10 wythnos, nid yn unig â chymhwyster yn eu meddiant, ond wedi gwella eu hyder a'u diddordeb ar gyfer dysgu pellach.

“Rydyn ni wir wedi mwynhau gweithio gyda'r Amgueddfa Werin ac maen nhw wedi dod yn bartner hynod werthfawr ym Mhroject Bryngaer Cudd CAER. Enghraifft o ddylanwad y bartneriaeth hon yw'r cwrs gwnïo a drefnwyd ar y cyd. Mae'r cwrs wedi'i achredu gan Agored Cymru ac yn cael ei gynnal mewn partneriaeth ag Addysg Oedolion Cymru ac mae'r project wedi'i seilio ar gryfderau'r ddau sefydliad gydag Addysg Oedolion Cymru yn recriwtio cyfranogwyr o'n cymunedau lleol (ac yn cynnal yr hyfforddiant yn yr hyb cymunedol lleol). Mae'r Amgueddfa Genedlaethol wedi creu amgylchedd croesawgar gan hwyluso'r hyfforddiant a threfnu ymweliadau i'r ymwelwyr â Sain Ffagan. Cwblhawyd y cwrs gan y 13 o gyfranogwyr, oedd yn wynebu rhwystrau rhag dysgu a’r un ohonyn nhw wedi gwnïo o'r blaen. Ymhlith y canlyniadau roedd gwell hunanhyder a diddordeb o'r newydd mewn dysgu. Mae'r amgueddfa'n parhau i ddefnyddio gwisgoedd yr Oes Haearn a wnaed ganddyn nhw, felly maen nhw wedi llwyddo i wneud eu marc! Rydyn ni wrth ein bodd gyda'r math hwn o broject ac yn gyfranogwyr brwd yn y Fforwm Addysg Oedolion er mwyn sicrhau y gallwn ni barhau i weithio gyda phartneriaid fel yr Amgueddfa Genedlaethol ar y math hwn o broject yn y dyfodol." Dave Horton, Rheolwr Datblygu ACE.

Wythnos Addysg Oedolion:

Mae un o aelodau allweddol y Fforwm, y Sefydliad Dysgu a Gwaith, yn cynnal ymgyrch Wythnos Addysg Oedolion ledled Cymru bob blwyddyn. Maen nhw wedi cynnig cefnogaeth o ran datblygu a chyflwyno ein rhaglenni dros y blynyddoedd ac rydyn ni wedi bod yn gyfranogwyr rheolaidd ers 2015. Rydyn ni wedi profi gweithgareddau a gweithdai crefft, wedi ymchwilio i'r potensial o gyd-gyflwyno a chynnal cyrsiau, ac wedi sicrhau ein bod wedi gallu cynnig cyfleoedd i gyfranogwyr ein sefydliadau partner, yn ogystal â chynnig cyfleoedd ar raddfa ehangach, er enghraifft, drwy gynnal ffair wybodaeth yn 2019. Eleni, ar gyfer Wythnos Addysg Oedolion, rydyn ni wedi bod yn falch i gymryd rhan yn y digwyddiad digidol hwn, gan greu rhaglen o gyfleoedd yn seiliedig ar wneud, ar grefftio ac ar greu.

Dyma ddyfyniad o un o'n partneriaid allweddol, Hafal. Mae cyfranogwyr Hafal wedi treialu a chymryd rhan mewn gweithdai yn ystod Wythnosau Addysg Oedolion blaenorol ac ar wahanol adegau gydol y flwyddyn.

"Rwy'n cynnal project garddio i grwpiau o bobl yn Hafal, yr Elusen Iechyd Meddwl a leolir yn Amgueddfa Werin Cymru Sain Ffagan.          

Mae bod yn rhan o'r Fforwm Addysg Oedolion wedi rhoi cyfle anhygoel i mi fynd â grwpiau i amrywiaeth o weithdai a gynhelir yn yr amgueddfa. Roedd y gweithdy Copr Addurniadol yn llwyddiant ysgubol, yn yr un modd â'r gweithdy cerfio llwy garu, ac fe wnaethon ni weithio am sawl wythnos yn helpu gyda tho gwellt yr adeilad to crwn.

Mae cael gwybod gan aelodau eraill y fforwm am yr hyn sydd ganddyn nhw ar y gweill yn y gymuned hefyd wedi cynnig cyfleoedd i ni fynychu gweithgareddau gwahanol. Un o'r rhain oedd y gloddfa archeolegol ym Mryngaer Trelái, lle cawson ni daith o amgylch y safle a gweld rhai o'r arteffactau oedd yn cael eu darganfod yno.

Arweiniodd hyn at weithdy yn yr amgueddfa gyda'r prif archaeolegydd, yn edrych yn fanylach ar yr hyn a ddarganfuwyd ar y safle a beth allai hyn ei ddweud wrthym am y ffordd roedd pobl yn byw ar y pryd, ac roedd hyn yn hynod ddiddorol i bawb yn y grŵp.

Mae llawer o gyfleoedd dysgu yn cael eu trafod yn y fforymau a gallaf roi gwybod i'm grwpiau i fel y gallan nhw fanteisio ar y cyfleoedd os ydyn nhw'n dymuno.

Mae Loveday yn llawn gwybodaeth ac yn gyfeillgar tu hwnt, ac yn dda iawn am gysylltu pobl â'i gilydd er budd pawb. Mae wedi bod yn fraint i fod yn rhan o'r fforwm." (Lesley, Ymarferydd Adfer, Hafal)

 

Cynnal cyrsiau yn Sain Ffagan

Ers agor y cyfleusterau newydd yn Sain Ffagan yn 2017, rydym wedi gweithio'n galed gyda phartneriaid i sefydlu cyfleoedd i sefydliadau eraill ddod â'u cyfleoedd dysgu i'r Amgueddfa. Rydyn ni wedi gweithio gydag Adran Ehangu Mynediad Met Caerdydd, a ddaeth â chyfres o weithdai i'r Amgueddfa yn 2019, er enghraifft, Ysgrifennu Creadigol a Therapi Ategol. Roedd y cyrsiau hyn yn defnyddio'r Amgueddfa a'i chasgliadau i greu ysbrydoliaeth a dylanwadu ar gynnwys y cyrsiau. Mae'r bartneriaeth hon yn galluogi dysgwyr i brofi persbectif unigryw Cymreig ar eu profiad dysgu.

Dyma'r hyn roedd gan dîm Ehangu Mynediad Met Caerdydd i'w ddweud am y bartneriaeth:

“Bu'n bleser o'r mwyaf i gydweithio â Sain Ffagan, ac mae hyn wedi'n galluogi ni i gyfoethogi'r cyrsiau drwy rannu'r adnoddau a'r arbenigedd rhagorol sydd ar gael yn yr Amgueddfa. Mae tiwtoriaid o'r Brifysgol yn gallu gweithio gyda'r staff yn Sain Ffagan i ymgorffori diwylliant Cymru i'w cyrsiau ac mae'r creiriau yn dod â phopeth yn fyw i'r myfyrwyr.

Drwy rannu adnoddau, cyhoeddusrwydd ac arbenigedd, mae'r myfyrwyr yn cael budd ehangach drwy’r bartneriaeth nag y byddai’n bosibl fel arall. Rydyn ni hefyd yn gallu cyrraedd cymuned ehangach ac yn gallu ymgynghori drwy gyfrwng y fforwm dysgu fel bod gennym ddealltwriaeth well o'r hyn y byddai'r gymuned yn dymuno'i ddysgu.

Yn olaf, mae'n wych gallu cynnal cyrsiau mewn adeiladau mor anhygoel a chael cymorth gan yr holl staff sydd bob amser yn broffesiynol, yn gyfeillgar ac yn bwysicaf oll, yn cynnig croeso cynnes." (Jan Jones, Pennaeth Ehangu Mynediad, Met Caerdydd).

Rydyn ni hefyd yn gweithio'n agos â Chymraeg i Oedolion yn Ysgol y Gymraeg ym Mhrifysgol Caerdydd. Rydyn ni wedi cynnal Sadwrn Siarad, diwrnod o weithgareddau Cymraeg, yn ystod yr haf am sawl blwyddyn, ond yn 2019, roedden ni'n gallu cynnig gofod ystafell ddosbarth er mwyn cynnig dosbarthiadau Cymraeg gyda'r nos yn Sain Ffagan. Cynhaliwyd peilot ym mis Ionawr 2019 pan ddechreuodd cwrs Mynediad 1. Yn dilyn llwyddiant hwn, dechreuwyd dau gwrs pellach yn y mis Medi canlynol, ac aeth y dysgwyr o'r cwrs cyntaf ymlaen at gwrs Mynediad 2.

Dyma'r hyn sydd gan dîm Cymraeg i Oedolion yn Ysgol y Gymraeg i'w ddweud am y bartneriaeth:

“Mae Dysgu Cymraeg Caerdydd yn falch iawn o gael y cyfle i gydweithio â Sain Ffagan Amgueddfa Werin Cymru. Ffurfiwyd y bartneriaeth drwy Fforwm Addysg Oedolion sy’n cael ei arwain gan Loveday Williams o’r Amgueddfa ac mae’r cyd-weithio rhyngom wedi mynd o nerth i nerth ers hynny. Yn Ionawr 2019, cynhaliwyd cwrs dysgu Cymraeg lefel Mynediad ar gyfer dechreuwyr yn yr Amgueddfa. Mae’r gwaith wedi dwyn ffrwyth ers hynny gan i ni ddarparu tri chwrs ym mis Medi 2019, cwrs dilyniant a dau gwrs lefel Mynediad i ddechreuwyr. Er i ni orfod oedi’r dysgu wyneb yn wyneb ym mis Mawrth eleni, mae’r holl gyrsiau wedi parhau’n rhithiol ac yn parhau ar-lein am 2020-2021. Felly er nad oes modd i ni gynnal dosbarthiadau yn Sain Ffagan ar hyn o bryd, mae’r Fforwm Addysg Oedolion yn ein galluogi ni i barhau i gyd-weithio a chynllunio at y cyfnod nesaf.” (Mari Rowlands, Dysgu Cymraeg Caerdydd)

Edrychwn ymlaen at barhau i weithio gyda phob un o'n partneriaid a sefydlu partneriaethau newydd yn y dyfodol, wrth i ni asesu sut olwg bydd ar ein "normal newydd" a sut y gallwn ni barhau i weithredu a thyfu ein darparu addysg i oedolion.

 

Just prior to lockdown we were able to run the first LGBTQ+ tours at the National Museum Cardiff which were created in partnership with Pride Cymru. As the doors unlock and visitors can start to return to the museum and also to mark and celebrate Pride Cymru 2020, I would like to share with you my favourite set of objects from the tours.

Teithiau LGBTQ+
© Dan Vo @DanNouveau

An Encounter with May and Mary

Clasbau llawes a wnaed gan May Morris (1862-1938)

When I first saw the exquisite silver sleeve clasps with a centrally suspended chrysoprase teardrop gemstone flanked by two apple-green orbs, I was utterly charmed. What rooted me to the spot and caused goosebumps to tickle my skin though was the name of the owner and the donor: Miss May Morris, given by Miss M. F. V. Lobb.

Echoing in my mind was a talk, The Great Wings of Silence, that I’d seen Dr Sean Curran deliver at an LGBT+ History Month event at the V&A museum on their relationship. Curran also wrote about May Morris (1862-1938) and Mary Frances Vivian Lobb (1879-1939) saying, “people like Mary Lobb and May Morris are part of a still barely visible queer heritage that can contribute to legitimising contemporary queer identities”.

I felt what I was seeing was evidence of their relationship. Though, as it turns out, there are two great collections that hold jewellery made by May and gifted by Mary, National Museum Cardiff and my ‘home collection’ of the V&A. Somewhat ironic! 

 

The Welsh Connection

The link between May and the V&A, I think, is easy to deduce: William Morris had significant influence in the early years of the V&A and after he died May, a respected artist in her own right, carried on his work teaching about good design principles and maintained a strong relationship with the museum. 

While the Morris family were proud of their Welsh ancestry, the question of how May’s jewellery ended up specifically at National Museum Cardiff involves a curious path that takes in sites from all across Wales, and certainly affirms the significant relationship between May and Mary.

May was a skilled jewellery maker and embroiderer and took charge of the embroidery department of her father’s renowned company Morris & Co. when she was 23. By the time Mary came into her life, May was living alone in the Morris family summer residence, Kelmscott Manor in the Cotswold.

Mary was from a Cornish farming family and during the First World War and as an early recruit to the Women’s Land Army she was involved in demonstrations showing how women could support the war efforts, even making the news with a headline “Cornish Woman Drives Steam Roller”!

At some point after the war, Mary joined May at Kelmscott Manor and the couple became a familiar sight, even attending local events together. Then, perhaps as it is for some now, not everyone was sure what to make of the relationship: Mary has been variously described as Morris’s close companion, housekeeper, cook, and even bodyguard!

When May died in 1938 she bequeathed her personal effects and £12,000 to Mary, an amount larger than any she left to anyone else. She also secured the tenure of Kelmscott for the rest of Mary’s life, however, Mary tragically died five months later in 1939. In those short months, Mary arranged the donation of May’s jewellery as well as her own scrapbooks to the National Library of Wales.

The scrapbooks were not given much consideration and were broken up and scattered across various sections of the library. It was researcher Simon Evans who began slowly reassembling the collection, and as he did so started to realise the significance and how it helps paint a clearer picture of the relationship between May and Mary.

Rediscovered items include watercolour landscapes painted by May, which suggests the pair traveled extensively together across Wales with journeys including Cardigan, Gwynedd, Swansea, Talyllyn and Cader Idris (one of my favourite images of the couple is a photograph from the William Morris Gallery that shows them camping in the Welsh countryside).

 

The Queer Perspective

Sandwiched in the scrapbooks is also a cryptic note in a letter from May to Mary, "after posting letter, I just grasped the thread at the end of yours, and having grasped (how slow of me!) I will be most careful.” 

To contextualise, Evans also describes a postcard (at Kelmscott Manor), written on a trip in Wales, in which Mary asked someone back at the Manor to send Morris’s shawl which is in "our" bedroom, which seems to put to bed the rumour May and Mary shared a room. Further, writer and curator Jan Marsh concludes in her book Jane and May Morris by saying the relationship between May and Mary was, in contemporary terms, a lesbian one.

Teithiau LGBTQ+
© Dan Vo @DanNouveau

Through the jewelry gifted to the National Museum Cardiff we have a small glimpse of two lives intertwined, an intimate relationship between May and Mary that was full of love, care, and concern for each other. Theirs is one story among many on the free volunteer-led LGBTQ+ tours, which will return in the future when it is safe to do so.

In the meantime, labels for 18 objects have now been written that help highlight works with an LGBTQ+ connection for visitors. Connected to the May and Mary is a stunning hair ornament, which resembles a tiara, formed by floral shapes studded with pearls, opals, and garnets with silver leaves, all meeting symmetrically in the middle of the head. 

There are landscapes and a self-portrait by Swansea born painter Cedric Morris and several portraits by the renowned Gwen John who hails from Haverfordwest, as well as a bust of her by lover Rodin. Other highlights include works by Francis Bacon, John Minton, Christopher Wood, and 'Brunette' - a ceramic bust of Hollywood star Greta Garbo by Susie Cooper.

It is also now possible to explore the museum’s queer collection online by searching for ‘LGBTQ’ in the Collections Online. This will allow you to see works like The Wounded Amazon by Conwy sculptor John Gibson, a painting of Fisher Boys by Methyr Tydfil born artist Penry Williams (Gibson and Williams lived together in Rome and are understood to be lovers), and a ceramic plate that features perhaps the most famous lesbian couple in history, the Ladies of Llangollen, who lived together at Plâs Newydd. 

It is a joy and a privilege to be able to share the rich history of Welsh queer culture in such a historic place. I'm pleased to say the tours and the related research are merely just getting started! There are so many more stories to be found and told, many that will take us down interesting intersectional paths too. So do stay tuned for more from the National Museum Cardiff and Pride Cymru volunteers. 

For now I wish you a happy Pride. However you’re celebrating it, I hope it’s with as much sparkle as May and Mary’s glamorous bling! 

Arweinwyr teithiau LGBTQ+

---

Dan Vo is a freelance museum consultant who founded the V&A LGBTQ+ Tours and developed the Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd National Museum Cardiff LGBTQ+ Tours. He is currently the project manager and lead researcher of the Queer Heritage and Collections Nework, a subject specialist network supported by the Art Fund formed of a partnership between the National Trust, English Heritage, Historic England, Historic Royal Palaces and the Research Centre for Museums and Galleries (University of Leicester).

When I first read about this project, “Refugee Wales: The Afterlife of Violence,” I immediately identified with the idea of the afterlife of violence. This idea is closely related to my personal experience as an Iraqi survivor of wars, an asylum seeker and a former academic in my home country, struggling at some stage, to set my foot in the British academia. Moreover, my PhD research “Contemporary Iraqi Women’s Fiction of War” and my publications focus on war-related trauma and on how memory and identity function to shape and define the lives of survivors. 

In my PhD research, I analyzed narratives of the three decades of wars, sanctions and occupation in Iraq and I examined how survivors of traumatic events undergo a “crisis of survival” which transform them into victims to their survival. The crisis of the characters in the narratives takes different forms: sorrow, guilt, uncertainty, fear, and loneliness. However, the characters are determined to live and can put up with the hardships they are facing by means of the strategies of coping: denial, escape, daydreams and through the act of narration.

 Not only fictional characters could survive the woes of war, but also the writers of the texts and myself. In my PhD research, I added my personal memories of war to the experiences of the characters and the writers to generate one story of dealing with loss of a country and of loved ones and of putting up with the sorrow of an unfinished political disarray. My recollections of war work as a personal testimony to a historical fact and locate me as a historian and in my thesis also as an author who narrates the history of the political conflict in Iraq.

Unfortunately, this conflict was enlarged to engulf Syria, a very close country to Iraq and with which Iraqis share similar culture, traditions, and values. And above all we share Arabic language which enabled me to work as a volunteering interpreter with the Syrian refugees in the UK since 2012. 

In my role as an Associate Researcher in the “Refugee Wales Project,” I am responsible for meeting with Syrian refugees in Wales and of conducting interviews with them. The data collected from the recorded interviews will be translated, analyzed and be part of a book later. Thus, I am offered a great opportunity to add my initial PhD research findings and my personal story of displacement, of longing and of belonging to the stories of refugees who are striving to build a new life in Wales. Together we will produce another narrative of survival and a historical record to generations of Syrians who would be longing to hear testimonies from the witnesses who are seeking to integrate while enduring an unresolved misery back home.

https://refugee.wales