: Amgueddfeydd, Arddangosfeydd a Digwyddiadau

I’m back at my desk in St Fagans having just had one of those ‘I love my job’ kind of weeks. On Wednesday, I spent the day with an amazing group of Year 10 students from Ysgol Clywedog in Wrexham, gauging their opinions on devolution and its impact on Wales since 1997. Heavy-going stuff for 14 year olds? Think again!

With my colleagues Owain and Richard, I met the students at Wrexham County Borough Museum bright and early on Wednesday morning for an action-packed day of researching, questioning and debating. The aim of the day was to produce a film of the students discussing devolution and what it means to them as teenagers living in Wrexham today – a town which voted ‘no’ in 1997. We took a banner from the collection with us as a springboard for debate. This banner – made for the ‘yes’ campaign by the artist Mary Lloyd Jones – will be displayed in one of the redeveloped galleries here at St Fagans in the near future, along with contemporary voices from Ysgol Clywedog.

To kick-start the discussion, we asked the students to do a little background research. Some trawled the web using i-pads, while others accessed local newspapers stored on microfilm in the museum’s archive. Headlines and articles from the Wrexham Leader gave a snapshot of the debate at a local level – 44.3% of voters in Wrexham were in favour of devolution, while 55.7% were against. The Year 10 researchers were not surprised by the ‘no’ vote in Wrexham. This prompted a lengthy discussion about their identities as young people in north-east Wales, living so close to the border with England. Interestingly, eight out of the nine participants would have voted ‘yes’ in 1997 had they been eligible to vote.

We then moved on to analysing the banner. Without any prompts or contextual information, we asked the students to jot down their initial reactions and emotions on viewing it for the first time. Comments varied from questions about its design to its usage and meaning. In the afternoon, we filmed two group discussions, with the students directing questions to each other. This took on the feel of an informal Question Time, without the cheering and heckling! We were so impressed with the energy and enthusiasm of the students, it’s going to be a real challenge to edit the finished product.

A huge thank you to Thomas, Jess, Edan, Pedro, Morgan, Elise, Matthew, Lucy and Harry from Ysgol Clywedog for taking part in the project. We can’t wait to see the film on display. Our thanks also to Wrexham Museum for hosting and supporting the workshop. Diolch yn fawr iawn i bawb.

#YesForWalesBanner #MakingHistory

#BanerIeDrosGymru #CreuHanes

...y mae’r Hydref wedi dod.

(ymddiheuriadau i’r awdur anhysbys)

Ar ôl bwrw’r gym ac ymbincio, bellach mae’r bois yn barod amdani. Fel hyrddod wedi eu bridio o’n praidd pedigri, mae’n rhaid gadael i ganfod cariad, ac felly mae nhw ar y ffordd i’r farchnad i gael eu gwerthu.

Bydd ein hyrddod bridio’n cyrraedd y cae defaid ar ddechrau Hydref, a’r ŵyn cyntaf yn cael eu geni gobeithio ddechrau Mawrth. Gwyliwch ferched, mae’r bois ar y ffordd!

Cyflwyniad

Croeso i flog Archif Sain Amgueddfa Werin Cymru. Wedi ugain mlynedd o weithio yn yr archif ac o bori trwy’r casgliadau mae’r amser wedi dod i mi blymio i ddyfnderoedd y cyfryngau torfol.

Brawychus (efallai yn fwy felly i’r gynulleidfa nac i mi)! Felly a’m calon yn curo, a’m pengliniau yn siglo dyma fynd ati i ysgrifennu (a chadw’r bys yn hofran dros y botwm “Publish” am wythnos neu ddwy nes magu hyder) gyda’r gobaith o rannu rhai o berlau amhrisiadwy yr Archif Sain gyda Chymru a’r byd.

Dechrau Casglu

Dechreuodd yr Amgueddfa gasglu hanes llafar yn y 50au hwyr ac erbyn hyn mae bron i 12,000 o recordiadau yn ein casgliad. Ers 1958 mae staff yr Amgueddfa wedi crwydro dros fryn a dôl, dros bont a thraffordd (ac wedi mynd yn sownd mewn ambell i gae) yn recordio trigolion Cymru yn trafod eu bywydau pob dydd, eu gwaith a’u diddordebau.

Pynciau

Ymysg y pynciau a drafodir ceir sôn am amaethyddiaeth, crefftau a geirfâu crefft, gwaith tŷ, bwydydd traddodiadol, meddyginiaethau gwerin, chwaraeon, storïau gwerin, canu gwerin, arferion tymhorol, arferion marw a chladdu a charu a phriodi, diwydiannau, tafodieithoedd y Gymraeg a diddordebau hamdden.

Os hoffech wybod sut i olchi praidd o ddefaid neu lanhau sêt tŷ bach bren nes ei bod yn disgleirio, os ydych yn ysu am baratoi penglog ceffyl er mwyn creu Mari Lwyd neu wella gwlithen ar y llygad trwy ddefnyddio malwoden a draenen wen, mae’r manylion oll ar gadw yn ein harchif.

Mae gennym atgofion coliers am geffylau ofergoelus yn y pyllau glo yn dwyn eu baco a’u diod o’u pocedi ac atgofion gwragedd am bobi teisen gwaed gwyddau a pharatoi ffagots a brôn. Mae gennym gasgliad eang o ganeuon gwerin a cherddoriaeth, o blant yn canu caneuon sgipio i recordiadau o gynulleidfaoedd yn canu pwnc.

Siaradwyr

Recordiwyd dros 5 mil o siaradwyr dros y blynyddoedd o Gaergybi i Gasnewydd ac o Dyddewi i Dreffynnon gan ddiogelu gwybodaeth heb ei hail ar gyfer y dyfodol.

I’r ystadegwyr yn eich plith ceir 798 siaradwr â’r cyfenw Jones yn yr Archif, 415 Williams, 375 Davies, 297 Evans, 246 Thomas a 224 Roberts. Yr enw cyntaf mwyaf poblogaidd ymysg y dynion yw John (272 siaradwr) ac ymysg y merched ceir 144 Mary a 138 Margaret. Ganwyd ein siaradwr hynaf yn 1841 a ganwyd 6 o’n siaradwyr ar ddiwrnod Nadolig.

Gobeithio bod y blog cyntaf hwn wedi ysgogi eich dychymyg ac wedi codi archwaeth am ragor.

Hwyl am y tro

Ers y blog diwethaf mae’r gwaith ar y safle wedi datblygu cryn dipyn. Rydym wedi gorffen y to gwellt ac mae camau olaf y gwaith tirlunio wedi dechrau. Mae banc pridd wedi’i godi o amgylch y ddau dŷ crwn i efelychu amddiffynfeydd cadarn gwreiddiol Fferm Bryn Eryr ar Ynys Môn. Adeiladwyd cysgod to glaswellt y tu ôl i’r tai a fydd yn cael ei ddefnyddio fel gweithdy awyr agored a gofod addysg ychwanegol. Mae’r waliau o ‘glom’ - sef cymysgedd o glai, isbridd a cherrig mân - yn union fel y tai crwn, ond mae’r to glaswellt yn esiampl arall o ddeunydd toi sydd bron mor hen â gwellt. Gosodwyd arwyneb cobl o flaen y tai crwn, sydd hefyd yn efelychu’r lleoliad gwreiddiol.

Yn ddiweddar rydw i wedi bod yn canolbwyntio ar ddodrefnu’r tai. Bydd y mwyaf o’r ddau yn gymharol wag (dim ond aelwyd a mainc bren yn dilyn y waliau) er mwyn ei ddefnyddio fel ystafell ddosbarth ac ardal arddangos. Mae’r tŷ llai yn dangos bywyd cartref fel yr oedd yn ystod Oes yr Haearn ac yn cynnwys dodrefn cyffredin i’r cyfnod – tân i gynhesu, gwely i gysgu, gwŷdd i greu dillad a blancedi - a cistiau pren yw storio, ynghyd a chrochan i goginio bwyd. Seiliwyd bron pob eitem ar esiamplau o’r cyfnod sydd wedi llwyddo goroesi dros 2000 o flynyddoedd. Mae’r grochan yn replica o lestr coginio copr a haearn a ganfuwyd yn Llyn Cerrig Bach, prin 25km o Bryn Eryr, ac wrth y tân bydd fersiynau syml o’r brigwrn a ganfuwyd yng Nghapel Garmon yn Sir Ddinbych. Mae’r llestri pren wedi eu seilio ar rhai a ganfuwyd ym mryngaer Breiddin ym Meirionydd tra bod y maeniau melin yn efelychu y rhai a ganfuwyd yn Bryn Eryr ei hun. Rydyn ni wedi cynhyrchu set lawn o offer trin coed yn dilyn esiamplau o fryngaerau fel Tre’r Ceiri a Castell Henllys. Mae hyd yn oed y blancedi wedi eu copïo o ddarnau o ddefnydd sydd wedi goroesi.

Gyda’r tŷ wedi ei ddodrefnu fel y byddai yn y cyfnod gallwn ni ddefnyddio’r lleoliad i ail-greu bywyd mewn tŷ crwn. Gyda chymorth crefftwyr, actorion a gwirfoddolwyr gallwn ni ddod i ddeall bywyd Oes yr Haearn yn well a helpu troi’r tŷ hwn yn gartref.