: Casgliadau ac Ymchwil

Mae 'Cymru Anhysbys' yn ddiwrnod cyffrous o sgyrsiau hanes natur cyhoeddus am ddim sy’n cael eu cynnal pob hydref yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd. ⁠Mae’n cynnwys siaradwyr blaenllaw o bob cwr o Gymru, yn siarad am eu darganfyddiadau a phrojectau natur diweddaraf. Mae’r sgyrsiau yn fyr ac yn syml, ac yn aml yn llawer o hwyl!

Cynhaliwyd y digwyddiad dwyieithog hwn, sy’n fenter ar y cyd rhwng Amgueddfa Cymru ac Ymddiriedolaeth Natur De a Gorllewin Cymru, am y tro cyntaf yn 2011. Mae’r gynhadledd yn uchafbwynt poblogaidd yn ein calendr, yn denu’n rheolaidd dros 200 o ymwelwyr wyneb yn wyneb ac ar-lein. Mae awyrgylch drawiadol yn Narlithfa Reardon Smith, lle mae pobl sy’n gweithio ar reng flaen hanes natur a chadwraeth natur yn siarad.

Cafodd y digwyddiad ei greu yn wreiddiol i ddiwallu dau angen. Y cyntaf oedd cynhadledd gyhoeddus am ddim wedi’i neilltuo’n arbennig i hanes natur Cymru gyfan. O’r dechrau un, y bwriad oedd ymdrin â meysydd Sŵoleg, Botaneg, a Daeareg – tair agwedd hanfodol ar natur sydd ddim bob amser yn cael eu trafod ar y cyd. Ei nod yw cynnig digwyddiad (a phlatfform) i bawb sydd â diddordeb mewn hanes natur. Mae’r cwestiynau gan y gynulleidfa ar ddiwedd pob sgwrs yn rhoi blas o’r brwdfrydedd sydd gan bobl, yn ogystal â dyfnder dealltwriaeth pob siaradwr. Yn cael ei gynnal ar ddydd Sadwrn, mae’r diwrnod yn un anghyffredin yn ein calendr digwyddiadau gan ei fod wedi’i anelu’n bennaf at oedolion (er bod unrhyw un dros 12 oed yn cael mynychu).

Yr ail angen oedd pwysleisio fod darganfyddiadau newydd yn cael eu gwneud drwy’r amser, gan roi’r enw “Cymru Anhysbys”. Tra bod y digwyddiad bob amser yn cynnwys gwarchodfeydd natur enwog Cymru, rhywogaethau cyfarwydd, a hen arferion cadwraeth, rydyn ni wastad wedi annog diddordeb mewn pynciau ymylol. Mae llawer o’r sgyrsiau yn cynnwys darganfyddiadau gwyddonol diweddar (gan gynnwys rhai a wnaed yn yr Amgueddfa ei hun), neu ddulliau newydd sy’n newid sut mae pobl yn edrych ar a byw gyda natur Cymru. O bryd i gilydd, mae dadleuon wedi bod, wrth i siaradwyr fynd i’r afael â materion a pholisïau amgylcheddol cyfoes. Mae amrywiaeth y sefydliadau a phrojectau sy’n cael eu cwmpasu yn rhoi ysbrydoliaeth i bobl sy’n chwilio am gyfleoedd gyrfa, astudio neu wirfoddoli ym maes bioamrywiaeth.

Mae dros 80 o siaradwyr wedi helpu i adeiladu Cymru Anhysbys hyd heddiw, ac rydyn ni’n ddiolchgar iawn iddyn nhw. Ambell sgwrs arbennig o gofiadwy oedd Tim Birkhead ar esblygiad cân yr adar, Lynne Boddy ar amrywiaeth ffyngau, Anne Bunker ar wymon Cymreig, a Derek Gow ar ailgyflwyno afancod (sefyllfa sydd wedi newid yn llwyr ers 2011). Mae’r enwogion o’r byd teledu - Rhys Jones, Miranda Krestovnikoff, ac Iolo Williams (ddwy waith!) - oll wedi cymryd rhan i gefnogi’r fenter.

Mae’r pynciau sydd wedi cael eu trafod yn amrywio o lygredd afonydd i goed treftadaeth, ogofau, tomenni glo, dolffiniaid, deinosoriaid, ac arolygon eDNA. Rydyn ni wedi cynnwys y newyddion diweddaraf ar rywogaethau eiconig fel gwiwerod coch, brithion y gors, llyffantod cefnfelyn, ac adar drycin Manaw. Ac wrth gwrs, y falwen ludiog ... ein seren nesaf! Peth da arall am gynnwys Cymru gyfan, gan gynnwys ei ardaloedd mwy ynysig a distaw, yw bod milltir sgwâr bron pawb wedi cael ei grybwyll!⁠⁠

Mae sawl sgwrs wedi dwyn ffrwyth ar ôl cael awgrymiadau gan y gynulleidfa, gan helpu i’r digwyddiad esblygu. Rydyn ni weithiau wedi chwarae gyda’r fformat, gan arddangos sbesimenau o gasgliadau’r Amgueddfa, rhoi pecynnau rhodd, neu gynnal cystadleuaeth poster, sêl llyfrau neu gwis yn ystod yr egwyl. Cynhaliwyd y digwyddiad ar-lein ym mhandemig 2020, cyn mabwysiadu’r ffurf hybrid bresennol, sy’n galluogi mwy o bobl i gymryd rhan.

A fydd yna fwy o ddigwyddiadau Cymru Anhysbys yn y dyfodol? Yn sicr! Mae yna wastad dir newydd i’w grwydro a rhyfeddodau newydd i’w gweld ym myd natur Cymru, wrth i’r oes a thechnegau newid. Rydyn ni’n edrych ymlaen at y digwyddiad nesaf, ac at lawer mwy o gyfleoedd i rannu’r rhain gyda phobl eraill sy’n ymddiddori mewn bywyd gwyllt.

Dilynwch y ddolen ar gyfer manylion cynhadledd Cymru Anhysbys 2023.

Ar 27 Awst 1981, gwnaeth 36 o fenywod o Gymru adael Caerdydd a gorymdeithio i RAF Comin Greenham yn Berkshire i gychwyn eu hymgyrch i atal arfau niwclear yr Unol Daleithiau rhag cael eu cadw ar dir Prydain. Enwodd y grŵp eu hunain yn 'Women for Life on Earth'. ⁣
⁣
I gydnabod y menywod dewr hyn, hoffwn nodi'r pen-blwydd hwn drwy ganolbwyntio ar gasgliad dwi wedi bod wrthi'n ei gatalogio, sy'n rhoi gwybodaeth werthfawr am brotest Comin Greenham. Rhoddwyd y casgliad gan Carole Stuart McIvor, ymgyrchydd heddwch blaenllaw a oedd yn rhan bwysig o'r protestiadau yng Nghomin Greenham a'r protestiadau diweddarach ym mhencadlys y Ffatri Ordnans Frenhinol yn Llanishen, Caerdydd. ⁣
⁣
Mae’r casgliad yn dogfennu aberth a gwytnwch parhaus Carole a'i chyd-brotestwyr. Ynddo mae nifer o doriadau papur newydd yn dangos y rhagfarn oedden nhw'n ei ddioddef a sut oedd y cyfryngau prif-ffrwd yn eu beirniadu, lluniau o'r heddlu yn eu harestio, a chofnodion o gyfnod Carole dan glo fel un o'r sawl a gafodd eu carcharu am eu gweithredoedd.⁣
⁣
Mae'r casgliad hefyd yn cynnwys yr achos llys a gyflwynwyd gan Greenham Women Against Cruise Missiles yn erbyn yr Arlywydd Ronald Reagan ac Ysgrifennydd Amddiffyn yr UDA Caspar Weinberger. ⁠Rho Carole Harwood (Carole Stuart McIvor yn ddiweddarach) ei rhesymeg dros gefnogi diarfogi niwclear a mudiad heddwch y menywod yn ei datganiad: ⁣
⁣
"Dyma fi’n dod yn rhan o fudiad heddwch y menywod ar ôl mynd â'n nheulu i lan y môr yn Ninbych-y-pysgod. Wrth wrando ar y chwerthin plant oedd wedi'i glywed ar y traethau hyn ers canrifoedd, dyma fi’n sylweddoli y gallai’r cyfan gael ei ddistewi gan ddynion heb unrhyw ymdrech i’w glywed. Roedd hynny'n rhy boenus... Cefais i fy syfrdanu o ddeall, os fydden ni'n parhau i chwarae gyda deunyddiau niwclear (nid bomiau yn unig) gallai hyd oes plant sy'n cael eu geni nawr fod ar gyfartaled yn 18 mlynedd."⁣
⁣
Yn ei hanfod, roedd hon yn brotest dros heddwch gan fenywod Cymru, ac eraill ledled y DU, ac mae'r casgliad hwn yn crynhoi'r frwydr honno.

Ysgrifennwyd gan Madalyne Epperson, myfyriwr MA Arferion Cadwraeth, Prifysgol Durham – ar leoliad yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.

Mae casgliadau hanes natur yn aml yn ganolog i’n dealltwriaeth o esblygiad, geneteg poblogaeth, bioamrywiaeth, ac effeithiau amgylcheddol y defnydd o blaladdwyr a newid yn yr hinsawdd, ymysg pethau eraill. Dyma pam mae gofalu am y casgliadau hyn mor bwysig. Daeth pangolin coed tacsidermi – wedi’i enwi’n Paddy gan y tîm cadwraeth – i Amgueddfa Cymru angen triniaeth yn 2017. 

Casglwyd Paddy ar 4 Awst 1957 gan ymchwilwyr yn ystod Taith Prifysgol Caergrawnt i Orllewin Affrica Ffrengig. Yn ôl dyddiadur y daith, roedd Amgueddfa Cymru wedi gofyn i’r ymchwilwyr ddod â pangolin yn ôl i wneud sbesimen i’r Amgueddfa, oedd yn arfer cyffredin ar y pryd. Yn anffodus, aeth pabell sychu’r daith ar dân ar 25 Awst 1957 a chafodd Paddy ei ddeifio’n ddrwg gan y tân, er tristwch mawr i dîm y daith. Efallai taw dyma’r rheswm na chyrhaeddodd Paddy’r Amgueddfa ar ddiwedd y daith. Dim ond yn 2016/2017 y canfuwyd Paddy yn Swydd Stafford, yng nghartref un o aelodau’r daith ac fe’i anfonwyd at yr Amgueddfa.

Cyflwr Paddy cyn y gwaith cadwraeth

Cynhaliwyd dadansoddiad i ddysgu mwy am waith paratoi Paddy, a chafodd ei gyflwr ei asesu cyn gwneud triniaethau cadwraeth ymyrrol. Datgelodd x-radiograffeg weiren haearn yn ymestyn hyd y sbesimen, tra bod sganio microsgopeg electron gyda dadansoddiad elfennol (SEM-EDX) wedi cadarnhau nad oedd unrhyw arsenig, mercwri, neu blaladdwyr eraill yn bresennol. 

Ar ôl cael ei adael ar ben wardrob am 60 mlynedd, roedd Paddy wedi’i orchuddio â llwch, gwe pryf cop, a halogyddion eraill. Roedd hefyd â haen o waddodion mwg o’r tân a doddodd y cennau ceratin ar ei wyneb, ei frest a’i gynffon. Roedd casynau larfa a ganfuwyd ar y sbesimen a thu mewn iddo yn awgrymu bod pla chwilod carpedi yno ar un adeg, er nad oedd unrhyw arwydd o broblem pla presennol i’w gweld. Efallai mai’r pryder mwyaf oedd y rhaniad ym mrest Paddy, oedd yn debygol o dyfu os na fyddai’n cael ei drin yn iawn. 

Triniaeth gadwraethol

Defnyddiwyd sugnwr llwch cadwraethol a brwsh meddal i gael gwared ar weddillion rhydd, gan gynnwys casynau pryfed a llwch, o arwyneb Paddy. Rhoddwyd cynnig ar sbyngau cosmetig i gael gwared ar faw oedd yn nwfn yng nghennau’r sbesimen ond doedden nhw mor effeithiol â’r disgwyl gan fod y cennau mor fras. Roedd toddiant gwan o lanhäwr di-ïonig Synperonic N mewn 50:50 dŵr ac ethanol ar swabiau cotwm wedi’u gwlychu yn llwyddiannus iawn yn cael gwared ar yr halogyddion styfnig. Unwaith yr oedd Paddy wedi’i lanhau, defnyddiwyd ethanol ar swabiau cotwm i godi unrhyw waddodion arwynebydd oedd ar ôl.

Yna, rhoddwyd sylw i’r rhaniad ym mrest Paddy. Cafodd pontydd eu gwneud o bapur sidan Japaneaidd a’u rhoi’n sownd gan ddefnyddio Evacon R, emwlsiwn copolymer ethylen-finyl asetad (EVA) heb ei blastigio sydd â pH niwtral. Defnyddiwyd plyciwr ac offer deintyddol i roi’r stribedi o bapur sidan Japaneaidd llawn glud yn y rhaniad nes bod y bwlch wedi’i lenwi’n ddigonol. Unwaith i’r glud sychu, defnyddiwyd paent acrylig Winsor a Newton i liwio’r papur sidan Japaneaidd. ⁠Dilynwyd y rheol “chwe throedfedd, chwe modfedd” yn ystod y broses o liwio. Bydd hyn yn ei gwneud yn bosibl dod o hyd i’r bwlch wrth chwilio’n drylwyr, ond yn sicrhau nad ydyw’n tynnu’ch sylw wrth edrych ar y sbesimen mewn arddangosfa.

Penderfynwyd tynnu darn o weiren haearn oedd yn dod allan o drwyn Paddy. Er bod y weiren yn rhan o hanes paratoi’r sbesimen, roedd pryderon y byddai’r weiren yn dal ar rywbeth ac yn achosi difrod yn y dyfodol. Defnyddiwyd haclif fach a thorrwr weiars i dynnu’r weiren yn gyflym. Cymerwyd gofal i dorri cymaint o’r weiren â phosibl heb gael effaith ar y deunydd organig o’i chwmpas. Roedd y weiren a dorrwyd yn llachar iawn, felly cafodd y pen ei guddio gan ddefnyddio paent acrylig Winsor a Newton.

⁠Mae Paddy bellach yn barod i gwrdd â’r cyhoedd! Mae’r pangolin yn un o’r anifeiliaid sy’n cael eu masnachu fwyaf yn y byd. Mae eu hadwaith amddiffynnol (h.y. mynd yn belen) yn eu gwneud yn hawdd i botsiars eu casglu a’u cludo. Maen nhw’n cael eu dwyn yn bennaf am eu cennau, sy’n werthfawr iawn ym myd meddyginiaeth draddodiadol Tsieina. Gan fod Paddy bellach yn edrych yn daclus unwaith eto, fe all helpu i addysgu a chodi ymwybyddiaeth o’r creaduriaid rhyfeddol hyn sydd mewn perygl. 

Cyfeiriadau:

Pan Golin. 2018. GabonExpeditionPart1. [fideo ar-lein] Ar gael ar Youtube (Cyrchwyd 30 May 2023)

Dilynwch y ddolen i ddysgu rhagor am gasgliad fertebratau’r Amgueddfa. Os hoffech ddysgu rhagor am y straeon tu ôl i rai o gasgliadau’r Gwyddorau Naturiol a’r gwaith rydyn ni’n ei wneud, ewch i gael golwg ar ein herthyglau.

Ym mis Mehefin eleni fe deithiais i, Ulrike Smalley ac Aled Williams i Drawsfynydd i helpu gyda'r gwaith o osod arddangosfa Geiriau Diflanedig yn yr Ysgwrn. ⁠Mae'r arddangosfa yn ffrwyth partneriaeth rhwng Amgueddfa Cymru, Awdurdod Parc Cenedlaethol Arfordir Sir Benfro ac Awdurdod Parc Cenedlaethol Eryri. Dyma leoliad perffaith ar gyfer arddangosfa o waith ar bapur a chasgliad bychan o eitemau yn dathlu'r berthynas rhwng iaith a natur all danio dychymyg. ⁠Saif canolfan ddiwylliannol yr Ysgwrn, gyda'i horiel, ei chaffi a'i gofod addysg, yn nhirlun prydferth Eryri. Mae'r hen sgubor yn rhan o'r tyddyn lle magwyd Ellis Humphrey Evans – y bardd enwog, Hedd Wyn. 

Ffermwyr oedd y teulu, ond roedd ei rieni yn cefnogi ei grefft fel bardd. Enillodd ei gadair gyntaf yn 20 oed, a byddai'n ennill pedair arall cyn iddo farw, naw mlynedd yn ddiweddarach ar Ffrynt y Gorllewin. Bu farw heb wybod iddo wireddu ei uchelgais o ennill Cadair yr Eisteddfod Genedlaethol. Cafodd y gadair dderw gain ei chludo ar y trên, ac yna ar gefn ceffyl a chart i'r cartref lle'i magwyd, lle mae ar gael i'w gweld gan y cyhoedd hyd heddiw. Mae Hedd Wyn yn parhau yn symbol o'r genedl goll o ddynion ifanc a aeth i ryfel ond ddaeth fyth yn ôl. Tyfodd ei gartref dros y blynyddoedd yn fan i ddarganfod a dysgu, ac yn bererindod i bobl sydd am ddysgu mwy am ei fywyd a'r hyn â garai.

Byddai prydferthwch ei filltir sgwâr yn aml yn ysbrydoli Hedd Wyn. Mae darluniau Jackie Morris yn Geiriau Diflanedig yn tynnu ar yr un prydferthwch, yn dathlu'i fodolaeth a galaru ei ddiflaniad. Gwrthrychau a chreaduriaid byd natur yw testun ei darluniau dyfrlliw ac eurddalen – y bioden a'r castan, y dwrgi a'r drudwy – ac maen nhw'n wirioneddol hardd. Yn ategu'r darluniau mae cerddi yn Saesneg gan Robert MacFarlane ac yn Gymraeg gan Mererid Hopwood. 

Cyn i'r tîm ddechrau gosod y 25 gwaith yn yr arddangosfa, roedd yn rhaid gorchuddio waliau carreg gwreiddiol yr oriel â byrddau MDF. Wrth i Aled ac Ulli drafod y dylunio, dyma fi'n cael golwg ar y gwrthrychau. Gyda chymorth Naomi a Kevin yn yr Ysgwrn gosodwyd y gweithiau a'r paneli barddoniaeth, trefnwyd y gwrthrychau byd natur mewn hen ddesgiau ysgol wedi'u selio, addaswyd y goleuadau, gludwyd yr arwyddion vinyl, brwsiwyd y llawr, sgleiniwyd y gwydr, a gosodwyd gweision y neidr gwiail i hongian o'r to. ⁠ ⁠

Dyma ni'n ailadrodd y broses yn Oriel y Parc yn Nhyddewi, lle mae ail hanner yr arddangosfa i'w gweld, gan gynnwys sbesimenau o gasgliadau hanes natur Amgueddfa Cymru.

Cofiwch alw draw os fyddwch chi'n teithio i Wynedd neu Sir Benfro dros y naw mis nesaf. Bydd y profiad yn hudol.

Everyone has that favorite Christmas from their childhood, I bet you can picture yours now. Mine was when I was about eight years old. I woke up to find a small rectangular present underneath my pillow, not then realizing the butterfly effect this present would have on my life. Most kids that age would be wishing for Lego or superhero figures, and I did love Lego at that age, yet this present was none other than BBC’s Walking with Dinosaurs series. I was hooked like a bee is to pollen, getting more and more lost in the land before time, the animals of today paling in comparison to the monsters that used to stalk our planet, wondering if one day I’d be able to discover and name my own.

Unfortunately, this dream was put on hold as I dealt with my terrible teenage years.  Impressing my peers became the centre of my life and being the dinosaur/science kid was not going to cut it. Once I had left school for college and grown up, considerably, I went back to my original passion, studying Biology at A level and then moving to a biology undergraduate degree at Cardiff University. 

Though I have studied biology for many years, I still had no actual experience in doing real scientific work. So, when the opportunity to partake in a professional training year (PTY) arose, I reached out with both arms. I applied for a placement at Amgueddfa Cymru-Museum Wales in Cardiff, and after a few weeks I embarked on a project with the Natural Sciences staff in the museum. This is where my journey into the scientific world begins, working on animals that perished over 450 million years ago.

The day I started my project in the museum felt a bit like a first swimming lesson, nervous but excited at the same time. Luckily for me I was put under the tutelage of the wonderful Lucy McCobb, a paleontology curator who had a vast knowledge and understanding of the time and fossils I would be working on. My first few weeks of the project were spent organizing nearly a thousand fossils by species, so that they could be transferred into drawers for easier access. The collection of fossils I had been assigned to work on was called the Sholeshook Limestone collection. These fossils were collected in South-west Wales by an amateur collector called Patrick McDermott, who graciously donated them to the museum so they could be further studied. 

My project over the year would be to curate the collection, organizing and documenting it, as well as to help identify a possible new species. The animals I would be focusing on from this collection are a group of archaic, marine arthropods known as trilobites. These creatures are some of the earliest known fossils, first appearing around 520 million years ago in the Cambrian period and lasting almost 300 million years, before going extinct with 90% of all other life in the end Permian mass extinction. 

But why trilobites? Most people overlook the arthropods of today in favour of more impressive animals. Trilobites, however, have proved vitally important to scientists in the study of evolution. Firstly, trilobite fossils are one of, if not the most, abundant fossils of their age. This is due to trilobites being amazingly successful as a class, having a hardened exoskeleton which they moulted off regularly and many species living in shallow coastal environments, both features that increase chances of fossilization massively. In fact, they have been so useful that entire evolutionary studies have been conducted on them, such as Peter Sheldon's important study of over 15000 trilobites from mid Wales in the 1980s, which resulted in an eye-opening paper shedding light on evolutionary trends based on trilobites. Excited by my prior reading, and especially the prospect of helping discover a novel species, I was eager to begin my project. 

Once all the fossils were sorted, my first task was to select the best specimens from each species to photograph. Photographing the specimens is very important as this will eventually allow them to be uploaded online and in turn, become accessible to many more people, including scientists and the public alike. 

Once this was all completed, it was time for my favourite part of my project so far, helping discover a new species! This has always been a lifelong dream of mine, although when younger I did hope I’d discover the biggest dinosaur ever, and I couldn’t wait to get started. I gathered all the fossils of the suspected new species; each specimen, over 250 in total, needed to be worked on in a number of ways. First, they had to be sorted according to which part of the body it represented.  Luckily trilobite exoskeletons tend to break into consistent parts (head, thoracic segments, tail) so this part was not too difficult. Second came the most time-consuming part, examining their features in detail under the microscope, making observations and taking multiple measurements of each specimen - like the initial sorting, this process took a few weeks but was vital, as these measurements are used to distinguish our species from others in the genus.

Once all the raw data were collected, along with Lucy, we compared our species with every other known species in the genus. This was not as easy as it first seemed.  The well-known species were rather quick to distinguish based on their different features, however, some species are not even given full species names, as only one poorly preserved fossil has been found. Comparing these fragmentary fossils to our species was taxing, especially when the papers some of these species were figured in are from the 1800’s or written in Russian! 

I am hopeful that this paper will be finished and submitted to a scientific journal before I begin my third year of my university degree. I believe this will be a huge help to make me more desirable to future employers. As well as curating and writing this paper, the museum has also given me other opportunities to help develop my scientific skills. This September, in fact, I will be presenting a poster on the project at the Paleontological Association annual conference, which I am beyond excited to do. 

Another area the museum has helped me develop is science communication. I was given the opportunity to produce trilobite spotter sheets to help the Welsh public in their fossil hunting. This involved me finding local and well-preserved fossils in the museum’s collections to photograph, laying these images out on the sheets, and working with Lucy to draft text about them. I was then able to present these sheets at a public outreach event, After Dark: Science on Show, where Lucy and I ran a stand, promoting the museum’s spotter sheets and inviting people to play a board game, which showed them how difficult it is for fossils to form. 

Having the opportunity to work in the museum has further solidified my passion for natural science, as well as giving me the tools to progress in the field post degree. I feel I have finally taken my first steps into the scientific world, rather than simply learning about other peoples’ discoveries. Being able to say that I have published scientific work before even graduating from university and knowing I can work with fellow peers in my workplace who have said they have appreciated me being here (they could be lying), has given me great self-confidence. I cannot stress how important doing a year in industry has been for me and would recommend it to any other student. The insight and experience it will give you will in my opinion completely influence your future decision making. I implore any student with the opportunity to take a training year to ask yourself, do you actually know what it will be like or have any experience working in your field? If the answer is no, then a training year should be a MUST!

Finally, I would like to thank Lucy, Caroline and Jana, as well as all the staff in Natural Sciences that have helped me this year. I feel prepared to take my next steps into science and that’s all because of the help everyone has given me.