: Casgliadau ac Ymchwil

If you can believe it, we keep a copy of every museum publication we produce. Yes, every flyer and brochure and after a while it starts to pile up! While in the process of ordering and categorising this mountain of coffee table litter and ephemera into a cohesive collection, it’s been fascinating to see the way that Amgueddfa Cymru’s branding has changed and evolved over the years. The logos and designs tell us not just about how the museum represents itself but also they tell us something about the time they were written in. So, let’s take a look at the museums branding and design over the decades.
In a museum brochure from 1968, the simplicity of the design is striking with its bold text and the solid red graphic of columns and pediment, which is the globally used symbol for museums (but more on that later). Yet for a modern eye it still looks old fashioned; there are no photos or even a colour gradient and it is printed onto plain white paper. The inside contains only small black text of museum department events, in a list, with little formatting. for example:
Zoology: In the Gallery near the Restaurant: Demonstration of Taxidermy of birds and mammals. 10am -12 noon

In 1969 we get a new look for monthly Programmes. This style sticks for the next decade. A bright solid colour fills the background, and the words “Amgueddfa Genedlaethol Cymru National Museum of Wales” are in a large clear bold text. The front of each issue has a large single black and white image that takes up the centre of the cover. This is however the only image the programmes contain, but maybe as a result the images picked usually look dramatic and intriguing. There is something reminiscent of album cover art about them. In the December 1969 issue the cover features a picture of a lunar landing module and the moon from space. Inside are details of a 3-day exhibition where the museum had genuine moon rock on display.

In the 1980’s we get a new look again, which we can see in the museum’s monthly programmes. But if it wasn’t for the date, you might assume it to be older than it is. The writing is in a traditional serif font and each issue has the same image a marble fresco of a woman holding a picture of the Welsh dragon with Ionic columns in the background. It is the Seal of the National Museum of Wales. It is an architectural feature of the Cardiff site that you can see today above the entrance of gallery 1. 

It is an image that is meant to invoke a certain ideal of “The Museum” that it is grand, historic, noble, and “cultured”. The monthly programmes certainly work hard to solidify this visual brand, having the large logo/seal prominent on every issue that leans into the imagery we already associate with museums. As with the earlier 1968 programme both are invoking the image of the Museum as a grand marble Greco-Romanesque styled structure. This seal is then used in slightly different forms on all publications for the next decade and a half.

The icon for museums as a row of pillars with a triangle pediment on top is widely used. It is the image you will see on brown road signs or tourist maps to mark the location of a museum and certainly the National Museum Cardiff and the Roman Legion Museum do have that classic museum look complete with towering columns. It is an image that may well reflect what museums used to be like, opulent buildings that looked at foreign artefacts like Greek statues. But it is an image that now many museums are working hard to move away from.  Ultimately as an icon it doesn’t really capture or express the totality of what Amgueddfa Cymru is all about, a diverse and varied family of museums that celebrate Welsh life.

Then in 1995 there is a major rebrand. We have moved away from the traditional imagery of museums and galleries and instead have a range of icons that highlight the different parts of the museum’s collections including a spinning wheel, anchor, and steam powered machinery to name a few. It excellently highlights the diversity of what we have to offer. The graphics almost look like a website banner with clickable icons displaying the range of choices. The publications go through various changes over the following years with a greater focus on full colour photos, and a variety of graphics and fonts. The publications are exciting and colourful, but is there a downside? Some might see this iteration of publications as overly crowded and busy. Furthermore, there is no signal unifying image for Amgueddfa Cymru as an integrated organisation.

Then in the 2000’s a new rebrand ditched the icons and opted for words. The words “National Museum Wales” and “Amugueddfa Cymu” were placed at an angle to each other in a modern sans serif font for all publications. This echoes the priorities and vision of the museum in this era. Balancing the English and Welsh language at angles so that neither takes priority over the other. It is effective straightforward and unambiguous. However the thirty three characters at 45 degree angles do not work well on a small scale and can become cluttered and difficult to read. As more and more we switched to phones as our primary reading devices there was a greater need to have a clean simple design.

Since last year we have had a brand-new redesign. The Amgueddfa Cymru logo is written in a bold capitalized font, created for the Museum it emulates the look of an industrial brand like that which you would find on metal or bricks to show the maker; it reflects the industrial past of some of our national museums.  For social media, where space is limited, we have a simple “AC” icon on a red background. Clean and simple bold texts work well for online platforms and this process of simplifying graphics has happened across many brands over the past decade as reading from phone screens has become the norm. Amgueddfa Cymru’s new design uses only the Welsh language title, further simplifying the design and highlighting the museum’s commitment to telling the story of Wales, from its earliest times, through its industrial transformation to the modern day. The font highlights the special characters that don’t exist in English, such as the “DD” which is has been linked together in “Amgueddfa” further showing our pride in the Welsh language.

Ultimately there will be pros and cons to any logo or icon. Often it is about what is right for the time, and what is best for the medium the icons will be on. Do you have a favourite?

Wrth i bandemig COVID-19 waethygu dros aeaf 2020, gyda'r pwysau ar staff y GIG yn cynyddu, roedd Amgueddfa Cymru am ddefnyddio'r casgliad celf mewn ysbytai a lleoliadau gofal i gynnig cysur i staff a chleifion.

Dyma ni'n gweld mewn rhyfeddod – ac ofn – aberth staff y GIG o ddydd i ddydd mewn amodau tu hwnt i amgyffred. Dim ond cipolwg o'r gwaith sy'n digwydd tu ôl i'r llenni a welwn ni, a dyma ni'n gofyn beth allen ni fel amgueddfa ei wneud i helpu?

Fel rhan o Celf ar y Cyd – cyfres o brojectau a lansiwyd yn 2020 i ganfod ffyrdd newydd i bobl fwynhau'r casgliad celf yn ystod y pandemig - dyma ni'n dechrau gweithio gyda byrddau iechyd ar draws Cymru.

Roedden ni am i gelf fod yn rhan o fywyd gwaith staff y GIG a staff gofal, a rhoi'r cyfle iddyn nhw ddewis sut i gynnwys celf yn eu gweithle.

Ers 2020 rydyn ni wedi cydweithio'n agos â byrddau iechyd i barhau â'r gwaith a ddechreuwyd yn ystod pwysau'r pandemig. Mae'n bleser lansio'r Pecynnau Gofal Lliniarol, wedi'u datblygu'n ar y cyd â Bwrdd Iechyd Addysgu Powys.

Sut ydyn ni'n gweithio gyda Bwrdd Iechyd Addysgu Powys?

Mae'r Pecynnau Gofal Lliniarol yn cael eu datblygu i roi cefnogaeth ychwanegol i dimau gofal lliniarol Bwrdd Iechyd Addysgu Powys. Dyluniwyd y pecynnau ar y cyd â staff Bwrdd Iechyd Addysgu Powys, ac maen nhw'n cynnwys delweddau o weithiau celf o'r casgliad ac adnoddau digidol, o ddisgrifiadau sain i seinluniau. Rydyn ni'n gobeithio y byddan nhw'n creu profiad creadigol, tyner i gleifion, ac hefyd yn fodd i greu awyrgylch o gefnogaeth emosiynol drwy annog sgwrsio a rhannu ymhlith teulu, ffrindiau, a gofalwyr.

Rydyn ni yn Amgueddfa Cymru am rannu'r casgliad cenedlaethol gyda chymaint o bobl â phosib, a rhoi cyfleoedd i ddefnyddio'r casgliadau mewn ffyrdd sy'n addas i bawb. Yn ein gwaith gyda Bwrdd Iechyd Addysgu Powys, rydyn ni wedi canolbwyntio ar ddefnyddio casgliadau Amgueddfa Cymru i gysuro ac ysbrydoli.

Nawdd a chefnogaeth

Galluogwyd cefnogaeth Amgueddfa Cymru drwy Celf ar y Cyd. Dechreuodd hyn fel cyfres o brojectau celf weledol ar y cyd â Chyngor Celfyddydau Cymru, gyda chefnogaeth Llywodraeth Cymru, oedd yn ein herio ni i rannu'r casgliad celf ar draws Cymru mewn ffyrdd newydd ac arloesol yn ystod y pandemig. Mae'r projectau eraill yn cynnwys ein cylchgrawn celf weledol digidol, ⁠Cynfas⁠, ac arddangosfa 100 Celf . Lansiwyd gwefan Celf ar y Cyd ym mis Mehefin 2023, lle gallwch chi bori, dysgu a chael eich ysbrydoli gan y casgliad celf gyfoes o gysur eich cartref. Dilynwch ni ar Instagram @celfarycyd i ddysgu mwy.

Mae 'Cymru Anhysbys' yn ddiwrnod cyffrous o sgyrsiau hanes natur cyhoeddus am ddim sy’n cael eu cynnal pob hydref yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd. ⁠Mae’n cynnwys siaradwyr blaenllaw o bob cwr o Gymru, yn siarad am eu darganfyddiadau a phrojectau natur diweddaraf. Mae’r sgyrsiau yn fyr ac yn syml, ac yn aml yn llawer o hwyl!

Cynhaliwyd y digwyddiad dwyieithog hwn, sy’n fenter ar y cyd rhwng Amgueddfa Cymru ac Ymddiriedolaeth Natur De a Gorllewin Cymru, am y tro cyntaf yn 2011. Mae’r gynhadledd yn uchafbwynt poblogaidd yn ein calendr, yn denu’n rheolaidd dros 200 o ymwelwyr wyneb yn wyneb ac ar-lein. Mae awyrgylch drawiadol yn Narlithfa Reardon Smith, lle mae pobl sy’n gweithio ar reng flaen hanes natur a chadwraeth natur yn siarad.

Cafodd y digwyddiad ei greu yn wreiddiol i ddiwallu dau angen. Y cyntaf oedd cynhadledd gyhoeddus am ddim wedi’i neilltuo’n arbennig i hanes natur Cymru gyfan. O’r dechrau un, y bwriad oedd ymdrin â meysydd Sŵoleg, Botaneg, a Daeareg – tair agwedd hanfodol ar natur sydd ddim bob amser yn cael eu trafod ar y cyd. Ei nod yw cynnig digwyddiad (a phlatfform) i bawb sydd â diddordeb mewn hanes natur. Mae’r cwestiynau gan y gynulleidfa ar ddiwedd pob sgwrs yn rhoi blas o’r brwdfrydedd sydd gan bobl, yn ogystal â dyfnder dealltwriaeth pob siaradwr. Yn cael ei gynnal ar ddydd Sadwrn, mae’r diwrnod yn un anghyffredin yn ein calendr digwyddiadau gan ei fod wedi’i anelu’n bennaf at oedolion (er bod unrhyw un dros 12 oed yn cael mynychu).

Yr ail angen oedd pwysleisio fod darganfyddiadau newydd yn cael eu gwneud drwy’r amser, gan roi’r enw “Cymru Anhysbys”. Tra bod y digwyddiad bob amser yn cynnwys gwarchodfeydd natur enwog Cymru, rhywogaethau cyfarwydd, a hen arferion cadwraeth, rydyn ni wastad wedi annog diddordeb mewn pynciau ymylol. Mae llawer o’r sgyrsiau yn cynnwys darganfyddiadau gwyddonol diweddar (gan gynnwys rhai a wnaed yn yr Amgueddfa ei hun), neu ddulliau newydd sy’n newid sut mae pobl yn edrych ar a byw gyda natur Cymru. O bryd i gilydd, mae dadleuon wedi bod, wrth i siaradwyr fynd i’r afael â materion a pholisïau amgylcheddol cyfoes. Mae amrywiaeth y sefydliadau a phrojectau sy’n cael eu cwmpasu yn rhoi ysbrydoliaeth i bobl sy’n chwilio am gyfleoedd gyrfa, astudio neu wirfoddoli ym maes bioamrywiaeth.

Mae dros 80 o siaradwyr wedi helpu i adeiladu Cymru Anhysbys hyd heddiw, ac rydyn ni’n ddiolchgar iawn iddyn nhw. Ambell sgwrs arbennig o gofiadwy oedd Tim Birkhead ar esblygiad cân yr adar, Lynne Boddy ar amrywiaeth ffyngau, Anne Bunker ar wymon Cymreig, a Derek Gow ar ailgyflwyno afancod (sefyllfa sydd wedi newid yn llwyr ers 2011). Mae’r enwogion o’r byd teledu - Rhys Jones, Miranda Krestovnikoff, ac Iolo Williams (ddwy waith!) - oll wedi cymryd rhan i gefnogi’r fenter.

Mae’r pynciau sydd wedi cael eu trafod yn amrywio o lygredd afonydd i goed treftadaeth, ogofau, tomenni glo, dolffiniaid, deinosoriaid, ac arolygon eDNA. Rydyn ni wedi cynnwys y newyddion diweddaraf ar rywogaethau eiconig fel gwiwerod coch, brithion y gors, llyffantod cefnfelyn, ac adar drycin Manaw. Ac wrth gwrs, y falwen ludiog ... ein seren nesaf! Peth da arall am gynnwys Cymru gyfan, gan gynnwys ei ardaloedd mwy ynysig a distaw, yw bod milltir sgwâr bron pawb wedi cael ei grybwyll!⁠⁠

Mae sawl sgwrs wedi dwyn ffrwyth ar ôl cael awgrymiadau gan y gynulleidfa, gan helpu i’r digwyddiad esblygu. Rydyn ni weithiau wedi chwarae gyda’r fformat, gan arddangos sbesimenau o gasgliadau’r Amgueddfa, rhoi pecynnau rhodd, neu gynnal cystadleuaeth poster, sêl llyfrau neu gwis yn ystod yr egwyl. Cynhaliwyd y digwyddiad ar-lein ym mhandemig 2020, cyn mabwysiadu’r ffurf hybrid bresennol, sy’n galluogi mwy o bobl i gymryd rhan.

A fydd yna fwy o ddigwyddiadau Cymru Anhysbys yn y dyfodol? Yn sicr! Mae yna wastad dir newydd i’w grwydro a rhyfeddodau newydd i’w gweld ym myd natur Cymru, wrth i’r oes a thechnegau newid. Rydyn ni’n edrych ymlaen at y digwyddiad nesaf, ac at lawer mwy o gyfleoedd i rannu’r rhain gyda phobl eraill sy’n ymddiddori mewn bywyd gwyllt.

Dilynwch y ddolen ar gyfer manylion cynhadledd Cymru Anhysbys 2023.

Ar 27 Awst 1981, gwnaeth 36 o fenywod o Gymru adael Caerdydd a gorymdeithio i RAF Comin Greenham yn Berkshire i gychwyn eu hymgyrch i atal arfau niwclear yr Unol Daleithiau rhag cael eu cadw ar dir Prydain. Enwodd y grŵp eu hunain yn 'Women for Life on Earth'. ⁣
⁣
I gydnabod y menywod dewr hyn, hoffwn nodi'r pen-blwydd hwn drwy ganolbwyntio ar gasgliad dwi wedi bod wrthi'n ei gatalogio, sy'n rhoi gwybodaeth werthfawr am brotest Comin Greenham. Rhoddwyd y casgliad gan Carole Stuart McIvor, ymgyrchydd heddwch blaenllaw a oedd yn rhan bwysig o'r protestiadau yng Nghomin Greenham a'r protestiadau diweddarach ym mhencadlys y Ffatri Ordnans Frenhinol yn Llanishen, Caerdydd. ⁣
⁣
Mae’r casgliad yn dogfennu aberth a gwytnwch parhaus Carole a'i chyd-brotestwyr. Ynddo mae nifer o doriadau papur newydd yn dangos y rhagfarn oedden nhw'n ei ddioddef a sut oedd y cyfryngau prif-ffrwd yn eu beirniadu, lluniau o'r heddlu yn eu harestio, a chofnodion o gyfnod Carole dan glo fel un o'r sawl a gafodd eu carcharu am eu gweithredoedd.⁣
⁣
Mae'r casgliad hefyd yn cynnwys yr achos llys a gyflwynwyd gan Greenham Women Against Cruise Missiles yn erbyn yr Arlywydd Ronald Reagan ac Ysgrifennydd Amddiffyn yr UDA Caspar Weinberger. ⁠Rho Carole Harwood (Carole Stuart McIvor yn ddiweddarach) ei rhesymeg dros gefnogi diarfogi niwclear a mudiad heddwch y menywod yn ei datganiad: ⁣
⁣
"Dyma fi’n dod yn rhan o fudiad heddwch y menywod ar ôl mynd â'n nheulu i lan y môr yn Ninbych-y-pysgod. Wrth wrando ar y chwerthin plant oedd wedi'i glywed ar y traethau hyn ers canrifoedd, dyma fi’n sylweddoli y gallai’r cyfan gael ei ddistewi gan ddynion heb unrhyw ymdrech i’w glywed. Roedd hynny'n rhy boenus... Cefais i fy syfrdanu o ddeall, os fydden ni'n parhau i chwarae gyda deunyddiau niwclear (nid bomiau yn unig) gallai hyd oes plant sy'n cael eu geni nawr fod ar gyfartaled yn 18 mlynedd."⁣
⁣
Yn ei hanfod, roedd hon yn brotest dros heddwch gan fenywod Cymru, ac eraill ledled y DU, ac mae'r casgliad hwn yn crynhoi'r frwydr honno.

Ysgrifennwyd gan Madalyne Epperson, myfyriwr MA Arferion Cadwraeth, Prifysgol Durham – ar leoliad yn Amgueddfa Genedlaethol Caerdydd.

Mae casgliadau hanes natur yn aml yn ganolog i’n dealltwriaeth o esblygiad, geneteg poblogaeth, bioamrywiaeth, ac effeithiau amgylcheddol y defnydd o blaladdwyr a newid yn yr hinsawdd, ymysg pethau eraill. Dyma pam mae gofalu am y casgliadau hyn mor bwysig. Daeth pangolin coed tacsidermi – wedi’i enwi’n Paddy gan y tîm cadwraeth – i Amgueddfa Cymru angen triniaeth yn 2017. 

Casglwyd Paddy ar 4 Awst 1957 gan ymchwilwyr yn ystod Taith Prifysgol Caergrawnt i Orllewin Affrica Ffrengig. Yn ôl dyddiadur y daith, roedd Amgueddfa Cymru wedi gofyn i’r ymchwilwyr ddod â pangolin yn ôl i wneud sbesimen i’r Amgueddfa, oedd yn arfer cyffredin ar y pryd. Yn anffodus, aeth pabell sychu’r daith ar dân ar 25 Awst 1957 a chafodd Paddy ei ddeifio’n ddrwg gan y tân, er tristwch mawr i dîm y daith. Efallai taw dyma’r rheswm na chyrhaeddodd Paddy’r Amgueddfa ar ddiwedd y daith. Dim ond yn 2016/2017 y canfuwyd Paddy yn Swydd Stafford, yng nghartref un o aelodau’r daith ac fe’i anfonwyd at yr Amgueddfa.

Cyflwr Paddy cyn y gwaith cadwraeth

Cynhaliwyd dadansoddiad i ddysgu mwy am waith paratoi Paddy, a chafodd ei gyflwr ei asesu cyn gwneud triniaethau cadwraeth ymyrrol. Datgelodd x-radiograffeg weiren haearn yn ymestyn hyd y sbesimen, tra bod sganio microsgopeg electron gyda dadansoddiad elfennol (SEM-EDX) wedi cadarnhau nad oedd unrhyw arsenig, mercwri, neu blaladdwyr eraill yn bresennol. 

Ar ôl cael ei adael ar ben wardrob am 60 mlynedd, roedd Paddy wedi’i orchuddio â llwch, gwe pryf cop, a halogyddion eraill. Roedd hefyd â haen o waddodion mwg o’r tân a doddodd y cennau ceratin ar ei wyneb, ei frest a’i gynffon. Roedd casynau larfa a ganfuwyd ar y sbesimen a thu mewn iddo yn awgrymu bod pla chwilod carpedi yno ar un adeg, er nad oedd unrhyw arwydd o broblem pla presennol i’w gweld. Efallai mai’r pryder mwyaf oedd y rhaniad ym mrest Paddy, oedd yn debygol o dyfu os na fyddai’n cael ei drin yn iawn. 

Triniaeth gadwraethol

Defnyddiwyd sugnwr llwch cadwraethol a brwsh meddal i gael gwared ar weddillion rhydd, gan gynnwys casynau pryfed a llwch, o arwyneb Paddy. Rhoddwyd cynnig ar sbyngau cosmetig i gael gwared ar faw oedd yn nwfn yng nghennau’r sbesimen ond doedden nhw mor effeithiol â’r disgwyl gan fod y cennau mor fras. Roedd toddiant gwan o lanhäwr di-ïonig Synperonic N mewn 50:50 dŵr ac ethanol ar swabiau cotwm wedi’u gwlychu yn llwyddiannus iawn yn cael gwared ar yr halogyddion styfnig. Unwaith yr oedd Paddy wedi’i lanhau, defnyddiwyd ethanol ar swabiau cotwm i godi unrhyw waddodion arwynebydd oedd ar ôl.

Yna, rhoddwyd sylw i’r rhaniad ym mrest Paddy. Cafodd pontydd eu gwneud o bapur sidan Japaneaidd a’u rhoi’n sownd gan ddefnyddio Evacon R, emwlsiwn copolymer ethylen-finyl asetad (EVA) heb ei blastigio sydd â pH niwtral. Defnyddiwyd plyciwr ac offer deintyddol i roi’r stribedi o bapur sidan Japaneaidd llawn glud yn y rhaniad nes bod y bwlch wedi’i lenwi’n ddigonol. Unwaith i’r glud sychu, defnyddiwyd paent acrylig Winsor a Newton i liwio’r papur sidan Japaneaidd. ⁠Dilynwyd y rheol “chwe throedfedd, chwe modfedd” yn ystod y broses o liwio. Bydd hyn yn ei gwneud yn bosibl dod o hyd i’r bwlch wrth chwilio’n drylwyr, ond yn sicrhau nad ydyw’n tynnu’ch sylw wrth edrych ar y sbesimen mewn arddangosfa.

Penderfynwyd tynnu darn o weiren haearn oedd yn dod allan o drwyn Paddy. Er bod y weiren yn rhan o hanes paratoi’r sbesimen, roedd pryderon y byddai’r weiren yn dal ar rywbeth ac yn achosi difrod yn y dyfodol. Defnyddiwyd haclif fach a thorrwr weiars i dynnu’r weiren yn gyflym. Cymerwyd gofal i dorri cymaint o’r weiren â phosibl heb gael effaith ar y deunydd organig o’i chwmpas. Roedd y weiren a dorrwyd yn llachar iawn, felly cafodd y pen ei guddio gan ddefnyddio paent acrylig Winsor a Newton.

⁠Mae Paddy bellach yn barod i gwrdd â’r cyhoedd! Mae’r pangolin yn un o’r anifeiliaid sy’n cael eu masnachu fwyaf yn y byd. Mae eu hadwaith amddiffynnol (h.y. mynd yn belen) yn eu gwneud yn hawdd i botsiars eu casglu a’u cludo. Maen nhw’n cael eu dwyn yn bennaf am eu cennau, sy’n werthfawr iawn ym myd meddyginiaeth draddodiadol Tsieina. Gan fod Paddy bellach yn edrych yn daclus unwaith eto, fe all helpu i addysgu a chodi ymwybyddiaeth o’r creaduriaid rhyfeddol hyn sydd mewn perygl. 

Cyfeiriadau:

Pan Golin. 2018. GabonExpeditionPart1. [fideo ar-lein] Ar gael ar Youtube (Cyrchwyd 30 May 2023)

Dilynwch y ddolen i ddysgu rhagor am gasgliad fertebratau’r Amgueddfa. Os hoffech ddysgu rhagor am y straeon tu ôl i rai o gasgliadau’r Gwyddorau Naturiol a’r gwaith rydyn ni’n ei wneud, ewch i gael golwg ar ein herthyglau.